Encyklopedia

Zespoły trakcyjne serii ED72 (typ 5Bs/6Bs) budowane we wrocławskim Pafawagu w latach 1993-1996 zaprojektowane zostały z myślą o obsłudze pospiesznych pociągów InterRegio w ówczesnej Południowej DOKP. Ich konstrukcja powstała na bazie rozwiązań pochodzących z produkowanych przez lata trójczłonowych zestawach serii EN57.

ED72 posiada układ wagonów: rozrządczy+silnikowy+silnikowy+rozrządczy (ra+sa+sb+rb). W pierwszym z członów powstały przedziały 1 klasy z indywidualnymi fotelami, podłogę zaś pokryto wykładziną, w pozostałych członach (2 klasy) fotele otrzymały nową, bardziej komfortową tapicerkę. Dodatkowo w członie "rb" w zamian za przedział dla podróżnych z większym bagażem zaprojektowano przedział bufetowy, a cały skład został zradiofonizowany. W tej serii EZT zastosowano ścianę czołową znaną z wcześniej już produkowanych EN57-19xx, na każdym z członów silnikowych zamontowano tylko po jednym pantografie, w niektórych egzemplarzach zastosowano odbieraki połówkowe typu 55ZW.

W celu wyróżnienia jednostek tej serii zastosowano nowy żółto-czerwony schemat malowania. W ostatnich latach wraz z unifikacją malowania wszystkich EZT należących do PKP Przewozy Regionalne, otrzymywały malowanie żółto-niebieskie (zachowując układ pasów), natomiast od kwietnia 2006 wszystkie jednostki otrzymują najnowszy bordowo-szary schemat.

W trakcie produkcji wprowadzono kilka zmian. Od ED72-008 zastosowano zmodyfikowane silniki trakcyjne typu LKa-470 zamiast stosowanych wcześniej LKf-450, zabudowano również "ciepłe guziki" dające możliwość indywidualnego otwierania drzwi przez pasażerów, poprawiła się też jakość informacji pasażerskiej poprzez montaż elektronicznych tablic kierunkowych (w zamian za "klapki" nad szybami czołowymi i dodatkowo w oknach przedziałów NN w członach silnikowych). Kolejną modyfikacją było wprowadzenie okien z podwójnymi szybami. Ostatnią zmianą było zastosowanie w ostatnim z serii ED72-021 drzwi odskokowo-przesuwnych.

Początkowo wszystkie EZT serii ED72 trafiały do lokomotywowni Południowej DOKP. Wraz z rozszerzaniem idei pociągów InterRegio na terenie kraju część zespołów przekazano do innych lokomotywowni, a począwszy od numeru 015 jednostki nie miały już epizodów w okolicach Krakowa (pomijając delegacje). Ostatecznie Ostatecznie 21 sztuk pojazdów rozdysponowano w lokomotywowniach Sucha Beskidzka (008-014), Toruń (001-005), Poznań (019-021), Białogard (007, 017, 018) i Szczecin (006, 015, 016). Wraz z degradacją tego segmentu pociągów pospiesznych, ED72 zaczęły pojawiać się również w obsłudze pociągów osobowych. Od kilku lat wraz z powstaniem pociągów RegioPlus (w taryfie osobowej) "ED-ki" przejęły ich obsługę, a tam gdzie RegioPlusy nie kursują, ED72 stanowią obsługę bardziej "prestiżowych" osobówek.

Z powodu reorganizacji służby trakcji na PKP i późniejszego wydzielenia spółki PKP Przewozy Regionalne białogardzkie jednostki znalazły się na inwentarzu PRST Kołobrzeg, skąd następnie zostały przekazane do PRST Szczecin Wzgórze Hetmańskie, gdzie obecnie łącznie stacjonuje 6 pojazdów. Są to ED72 oznaczone numerami 006, 007, 015, 016, 017, 018.

W 1995 roku w momencie wejścia na inwentarz Pomorskiej DOKP, zespoły ED72 przejęły obsługę pociągów pospiesznych "Wolin" i "Uznam" relacji Szczecin Główny – Świnoujście, "Parsęta" Szczecin Główny – Kołobrzeg, "Radew" Koszalin – Poznań Główny oraz "Pobrzeże" relacji Białogard – Gdańsk Główny. Wcześniej pociągi te obsługiwane były jednostkami serii EN57, specjalnie przystosowanymi do obsługi pociągów InterRegio. W kolejnych latach odcinki obsługi trakcyjnej nie zmieniły się, jedynie "Pobrzeże" rozpoczynało bieg w Kołobrzegu. Od wejścia w życie rozkładu jazdy 2001/2002 ostatni z wymienionych pociągów przestał być obsługiwany przez EDki, zastąpił je skład wagonowy a relację wydłużono do Tczewa. Do większych zmian w kursowaniu ED72 doszło w rozkładzie 2002/2003; "Parsęta" zakończyła kursowanie, „Wolin” stał się pociągiem osobowym, uruchomiono też 2 pary pociągów w relacji Szczecin Główny – Koszalin: pospieszny "Rega" i osobowy "Ina". Kolejny rozkład przyniósł kolejne zmiany, "Rega" z pospiesznego stała się osobowym RegioPlusem, z linii do Świnoujścia zniknął zarówno "Uznam" jak i "Wolin" zamiast nich ED72 obsługiwały dwie pary zwykłych osobówek. W rozkładzie 2004/2005 ED72 ostatecznie pożegnały się z magistralą do Świnoujścia, do obsługi przybyła natomiast "bezimienna" para pociągów ze Szczecina do Koszalina. Od rozkładu 2006/2007 zachodniopomorskie EDki znów zawitały do Słupska. Stało się to dzięki wydłużeniu "Iny" oraz uruchomieniu nowego pociągu "Sztorm" relacji Szczecin Główny – Słupsk. Obsługę pociągu „Rega” przejęły zestawy EN57. Z powodu znacznych zmian godzin kursowania „Radwi” jednostka od tego pociągu stałaby bezczynnie kilkanaście godzin w Poznaniu, na szczęście znalazło się dla niej zajęcie i obsługiwała parę pociągów osobowych na linii warszawskiej (stacja docelowa zmieniała się wraz z postępem robót w Poznańskim Węźle Kolejowym). W rozkładzie 2007/2008 zespoły serii ED72 zaczęły planowo pojawiać się na magistrali nadodrzańskiej. Wystawiono je do obsługi pociągu "Regalica" relacji Szczecin Główny – Zielona Góra i jednej pary Szczecin Główny – Kostrzyn. Od dnia 01.02.2008 nie zobaczymy już szczecińskich Edków w jednej ze stolic województwa lubuskiego, skutkiem zmian wprowadzonych na życzenie tamtejszego Zakładu Przewozów Regionalnych "Regalica" została skrócona do Rzepina.

Zespoły serii ED72 zazwyczaj kursują solo, ale w okresie szczytowych przewozów można je ujrzeć w składach z EN57, bądź też rzadziej w trakcji podwójnej. Oprócz planowych tras, czasami można je spotkać w obsłudze pociągów do Krzyża, Stargardu Szczecińskiego czy Kamienia Pomorskiego.

Na bazie ED72 stworzono także prototypowy zespół ED73, charakteryzujący się przede wszystkim innym przełożeniem niż ED72 (68:21) oraz posiadający znane z ED72-021 drzwi odskokowo-przesuwne, jednak ten model nie wszedł do produkcji seryjnej. Jedyna wyprodukowana jednostka służyła Zakładowi Przewozów Regionalnych w Poznaniu, niedawno zaś została przekazana do PR Wrocław.