Encyklopedia

EP09 (fabryczny typ 104E) to lokomotywa elektryczna produkcji polskiej z przeznaczeniem do obsługi szybkich pociągów pasażerskich. Projekt powstał w połowie lat 80. XX wieku na podstawie prac Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Pojazdów Szynowych w Poznaniu. Pierwsza lokomotywa oznaczona numerem 001 wyjechała z wrocławskiego Pafawagu w 1986 roku. Łącznie wyprodukowano 47 sztuk. Początkowo prototypy EP09-001 i EP09-002 były dość awaryjne. Zdarzały się sytuacje, że do składów ciągnionych przez te elektrowozy podłączano asekuracyjnie lokomotywy serii EU05.

Pomysł stworzenia tego typu pojazdu narodził się z myślą o obsłudze pociągów ekspresowych na Centralnej Magistrali Kolejowej (CMK) łączącej Warszawę z Krakowem i Katowicami. Nietrafione okazały się przebudowy lokomotyw EU05 i ET22 m.in. ze względu na niską moc i niestabilność przy większych prędkościach.

Charakterystyka techniczna

Mimo możliwości zastosowania nowoczesnych technologii w EP09, projekt ostatecznie oparł się na przestarzałych rozwiązaniach. Efektem jest brak systemu sygnalizacji kabinowej oraz przestarzały rozruch oporowy. Dużym plusem okazała się możliwość hamowania elektrodynamicznego. Część lokomotyw wyposażona jest w klimatyzację; niektóre wozy posiadają pantografy połówkowe i odsprężynowanie pudła.

Na początku eksploatacji problemy techniczne przy pojazdach tego typu stanowiły napęd zestawów kołowych. W pierwszych egzemplarzach zastosowano radzieckie silniki DK-309AEY2 do napędu promieniowych wentylatorów rezystorów rozruchowych. Obecnie wszystkie lokomotywy posiadają polskie silniki wentylatorów typu PCS0b 84b o mocy 47 kW. W pojazdach zastosowano nowoczesne rezystory rozruchowe i hamowania typu DBR-104E w postaci tzw. wieży rezystorowej, które w przeciwieństwie do rezystorów DTS stosowanych w lokomotywach EU07 i ET22 mają dopuszczalną temperaturę pracy 900°C, mniejszą masę (380 kg) i gabaryty (1,15 m³) - rezystory typu DTS zajmowały by odpowiednio 13 m³ i 600 kg. Cała konstrukcja układu chłodzenia rezystorów w EP09 jest zbliżona do konstrukcji zastosowanej w lokomotywie ET42.

Prędkość maksymalna EP09 wynosi 160 km/h przez co jest ona najszybszą polską lokomotywą eksploatowaną przez PKP.

Dzień dzisiejszy

Obecnie "epoki" stacjonują w lokomotywowniach Warszawa Olszynka Grochowska i Kraków Prokocim. Od 2005 roku były przemalowywane w czerwono-biało-niebieskie barwy właściciela - PKP Cargo, jednak z początkiem 2008 roku zyskały nowe, granatowe barwy nawiązujące do kolorystycznego schematu spółki PKP InterCity, która przejmuje serię EP09. Choć na koncie mają już zaliczoną większość zelektryfikowanych szlaków kolejowych w kraju, to pojawiają się regularnie tylko na magistrali CMK (Warszawa - Kraków/Katowice), na linii Warszawa - Poznań - Rzepin oraz Poznań - Wrocław. Niemal codziennie możemy ją spotkać także na swoim "podwórku" - obsługuje pociąg IC "Chrobry".