Encyklopedia

Linia kolejowa to jeden lub więcej torów (zazwyczaj dwa, rzadko kiedy 3 i więcej), które łączą dwie stacje węzłowe lub końcowe, przy czym między tymi stacjami mogą znajdować się inne stacje i posterunki ruchu.

Linie kolejowe można klasyfikować pod różnymi względami, najczęściej stosowane rodzaje klasyfikacji:

• pod względem przeznaczenia i kategorii,
• pod względem technicznym:
  • podział kolei zależnie od rzeźby terenu,
  • podział linii ze względu na szerokość toru,
  • podział linii ze względu na liczbę torów,
  • podział linii pod względem rodzaju trakcji.

Klasyfikacja pod względem przeznaczenia i kategorii

Ze względu na ilość i charakter przewozów, a także przeznaczenie linii do użytku ogólnego lub wyłącznie do użytkowania przez jednostki gospodarki uspołecznionej i sektora prywatnego rozróżnia się koleje użytku publicznego oraz koleje użytku niepublicznego.

Koleje użytku publicznego służą wszystkim obywatelom i organizacjom. Koleje użytku niepublicznego zazwyczaj należą do zakładów przemysłowych lub innych organizacji gospodarczych, służą do przewozu własnych ładunków (koleje piaskowe, kopalniane, portowe, bocznice własne).

Na kolejach użytku publicznego wyróżnia się następujące kategorie linii:

• linie znaczenia ogólnego, w których wyróżniamy:
  • linie magistralne (0) - stanowią je ciągi łączące stolicę państwa z wielkimi ośrodkami gospodarczymi kraju oraz ośrodki przemysłowo-handlowe między sobą. Są to linie o natężeniu przewozów T ≥ 25 mln Mg brutto rocznie, przystosowane do prędkości pociągów pasażerskich w zakresie 120-200 km/h, a pociągów towarowych w zakresie 80-120 km/h. Dopuszczalne naciski osi taboru na liniach magistralnych powinny być większe od 221 kN;
  • linie pierwszorzędne (1) - są to linie łączące linie magistralne, a także wielkie regiony przemysłowe i ośrodki handlowe. Linie te przystosowane są również do masowych przewozów osób i ładunków. Są to linie o natężeniu przewozów 10 ≤ T < 25 mln Mg/rok, przystosowane do prędkości pociągów pasażerskich w przedziale 80-120 km/h, a pociągów towarowych w przedziale 60-80 km/h, natomiast dopuszczalne naciski powinny się zawierać w przedziale 210-221 kN/oś;
  • linie drugorzędne (2) - są to linie o mniejszych przewozach osób i ładunków, łączące oddzielne punkty różnych linii pierwszorzędnych lub stanowiące ich odgałęzienia. Natężenie przewozów na tych liniach wynosi 3-10 mln Mg brutto rocznie. Linie drugorzędne przystosowane są do prędkości pociągów pasażerskich 60-80 km/h, towarowych natomiast do prędkości 50-60 km/h, dopuszczalne naciski osi powinny się zawierać w granicach 200-210 kN/oś;
• linie znaczenia miejscowego (3) - obsługują przewozy osób i ładunków na niewielkim obszarze. Są to linie o natężeniu do 3 mln Mg/rok, przystosowane do prędkości pociągów w przedziale do 60 km/h w przypadku pociągów pasażerskich oraz do 50 km/h w przypadku pociągów towarowych. Nacisk osi taboru na liniach tej kategorii nie powinien przekraczać 200 kN. Do kolei znaczenia miejscowego zaliczane są również koleje wąskotorowe.

Aby zakwalifikować linię do danej kategorii wystarczy spełnienie jednego z podanych parametrów (co i tak nie zawsze jest możliwe w polskiej rzeczywistości). Linię kolejową uznaje się za przystosowaną do danej prędkości, jeżeli na co najmniej połowie jej długości układ geometryczny, nawierzchnia, podtorze, obiekty inżynieryjne oraz urządzenia sterowania ruchem są przystosowane do ruchu pociągów z daną prędkością.

W województwie zachodniopomorskim znajdują się dwie linie magistralne:

• 273: Wrocław Główny - Szczecin Główny,
• 351: Poznań Główny - Szczecin Główny.

Do najważniejszych linii pierwszorzędnych należą linie:

• 401: Szczecin Dąbie - Świnoujście,
• 202: Gdańsk Główny - Stargard Szczeciński.

Klasyfikacja linii kolejowych zależnie od rzeźby terenu

• nizinne - są to linie znajdujące się na terenach, na których pochylenia powinny się zawierać w granicach 5-10‰, a promienie łuków zawierać w granicach 500-2000 m;
• podgórskie - są to linie przechodzące terenach pagórkowatych, na których to wzniesienia mogą dochodzić do 10-15‰, natomiast promienie łuków poziomych powinny być zawarte w zakresie 300-1500 m;
• górskie - są to linie o pochyleniach do 30‰, a nawet więcej, z promieniami łuków w granicach 300-800 m.

Podział ten jest dość ogólny i nie uwzględnia szczególnych przypadków, takich jak np. linia 406 (Szczecin Główny - Trzebież Szczeciński), która posiada parametry linii górskiej, mimo że przebiega w regionie ogólnie uznanym za nizinny.

Klasyfikacja linii kolejowych ze względu na szerokość toru

• normalnotorowe - o szerokości toru 1435 mm,
• szerokotorowe - o szerokości toru 1520 (1524) mm,
• wąskotorowe - tu najczęściej stosowane są szerokości torów 1000, 750 i 600 mm.

Znajdująca się na terenie naszego województwa sieć dawnych Pomorskich Kolei Dojazdowych posiada szerokość torów 1000 mm. Linie szerokotorowe w naszym regionie nie występują.

Klasyfikacja linii kolejowych ze względu na ilość torów

• jednotorowe,
• dwutorowe,
• wielotorowe.

Więcej niż 2 tory (linie wielotorowe) buduje się zazwyczaj na podejściu do dużych miast i węzłów kolejowych. Linie wielotorowe można też budować w celu oddzielenia ruchu pasażerskiego od towarowego, bądź też jako dodatkowe tory do obsługi ruchu podmiejskiego.

W naszym regionie istnieje tylko jeden fragment linii wielotorowej, jest to trzytorowy szlak Szczecin Dąbie SDB - podg Szczecin Zdroje.

Linie budowano przeważnie jako jednotorowe, jednak prognozując zwiększenie ruchu w przyszłości i konieczność budowy drugiego toru wykonywano roboty ułatwiające taką budowę, budowano więc podpory mostów pod dwa tory, często również wykonywano roboty ziemne pod dwa tory.

Klasyfikacja linii kolejowych pod względem trakcji

• koleje o trakcji parowej,
• koleje o trakcji spalinowej,
• koleje o trakcji elektrycznej.

Obecnie w regionie zachodniopomorskim można jedynie podziwiać trakcję spalinową i elektryczną, trakcja parowa odeszła w zapomnienie na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku.