Encyklopedia

SA103 to jednoczłonowy, normalnotorowy autobus szynowy o napędzie spalinowym, którego produkcja rozpoczęła się w roku 2005 w zakładach PESA w Bydgoszczy. Oznaczenie SA103 zostało przyjęte przez PKP, natomiast oznaczenie konstrukcji to 214Ma. Zaprojektowany został w celu przewozu osób w lokalnej komunikacji szynowej. Wszystkie „szynobusy” zakupione zostały przez Urzędy Marszałkowskie 5 województw (podkarpackie, opolskie, pomorskie, lubelskie i zachodniopomorskie) i są eksploatowane przez PKP Przewozy Regionalne na zasadzie dzierżawy.

Charakterystyka techniczna

Wadą tej serii szynobusów jest słaby silnik (o mocy 350 kW) z racji czego nie jest możliwe podczepienie dodatkowego wagonu. Każdy egzemplarz wyposażony jest w monitoring, tempomat, aluminiowe poszycie oraz w poduszki pneumatyczne zapewniające drugi stopień odsprężynowania. Ostoja szynobusu wykonana jest ze stali, podobnie jak nadwozie, które dodatkowo pokryte jest blachą aluminiową. Kabiny maszynisty umieszczona są po obu stronach pojazdu i wykonane zostały z laminatu poliestrowo - szklanego. Design ściany czołowej z SA103 zapożyczono w ostatnich egzemplarzach SA106. Ogrzewanie kabiny odbywa się za pomocą nawiewu ciepłego powietrza z nagrzewnicy wodnej. Posiada także klimatyzację i wentylację wymuszoną. Na podobnej zasadzie działa ogrzewanie i wentylacja w przedziale pasażerskim. Szynonus posiada dwa rodzaje halmulców: zasadniczy (pneumatyczny typu SAB WABCO) i postojowy (sprężynowy). We wnętrzu pojazdu w zależności od wymagań zamawiającego zabudowano od 53 do 70 miejsc siedzących w układzie 2+2. W części niskopodłogowej siedzenia zamontowano wzdłuż ścian bocznych, znajduje się tam również toaleta przystosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych. Po obydwu stronach pudła znajdują się dwie pary dwuskrzydłowych drzwi o prześwicie 1300 mm. Na bazie jednoczłonowego 214Ma powstał dwuczłonowy pojazd oznaczony serią SA132.

Dostawy

Pierwsze dwa egzemplarze 214Ma „PESA” Bydgoszcz przekazała władzom województwa podkarpackiego w czerwcu 2005 roku, oznaczono je jako SA103-001 i SA103-002. Pojazdy przybrały barwy żółto–czerwone. Niecałe dwa tygodnie później z posiadania SA103 cieszyć się mogło także województwo opolskie. Tutaj szynobusy trafiły 21 czerwca 2005 roku dostając kolejno oznaczenia SA103-003 i SA103-004, pomalowano je w żółto–niebieskie barwy. Niewiele później SA103-006 powędrował do województwa pomorskiego, tu także klika miesięcy później trafił SA103-011. Pokrótce SA103 zawitały także w granice województwa lubelskiego, trafiły na trasę Lublin –Rzeczyca – Rozwadów, otrzymując oznaczenie SA103-005 i SA103-007. Ich wygląd zewnętrzny jest identyczny jak w przypadku województwa opolskiego i pomorskiego tzn. posiadają barwy żółto–niebieskie. Na przełomie lata i jesieni, we wrześniu 2005 roku szynobusów doczekało się także województwo zachodniopomorskie. Ich przekazanie odbyło się w Kołobrzegu w liczbie 3 sztuk (SA103-008, SA103-009 oraz SA103-010) i otrzymały one barwy bordowe z kremowymi wstawkami. Na początku roku 2006 na Lubelszczyznę trafił kolejny 214Ma, oznaczony SA103-012. Ostatni, trzynasty SA103 powędrował na Opolszczyznę w końcu 2006 roku.

Eksploatacja

Pierwszy akcent dotyczący eksploatacji SA103 na polskich torach miał miejsce dnia 6 czerwca 2005, dostarczone na Podkarpacie pierwsze dwa pojazdy rozpoczęły eksploatację na trasach Jasło - Rzeszów i Jasło – Zagórz, później pojawiły się również na linii Dębica – Mielec - Tarnobrzeg. W tym samym miesiącu opolskie „solówki” przejęły kursy na trasach Opole – Nysa, Kamieniec Ząbkowicki – Nysa - Kędzierzyn Koźle wypierając z nich tym samym składy wagonowe. Natomiast we wrześniu, po reaktywacji połączeń na linii Opole – Kluczbork, również tam pojawiły się SA103. W końcu 2006 roku na Opolszczyznę trafił SA103-013. Zakupiono go w przyspieszonym trybie specjalnie w celu obsługi kursów na linii Nysa – Brzeg, niestety mimo publicznego ogłoszenia nowego rozkładu Zakład Przewozów Regionalnych w Opolu zawiesił kursy pociągów na tej linii. Trzynasty pojazd z serii zaczął więc kursować na pozostałych liniach województwa obsługiwanych szynobusami. Poza liniami niezelektryfikowanymi opolskie 214Ma pojawiały się również na liniach „odrutowanych”. Zoptymalizowanie obiegów pozwoliło na lepsze wykorzystanie nowych pojazdów, SA103 wystawiano do obsługi pojedynczych par wieczorami czy w międzyszczycie na liniach Kędzierzyn Koźle – Opole, Opole – Brzeg i Kluczbork – Namysłów. Na Pomorzu Zachodnim najsłabsze „solówki” z Bydgoszczy można obecnie spotkać na trasach Kalisz Pomorski – Stargard Szczeciński – Szczecin, Darłowo – Sławno oraz Kołobrzeg – Szczecin. W lipcu 2008 roku zaczęły pojawiać się na reaktywowanej trasie Koszalin – Mielno Koszalińskie, jednak z powodu wysokiej frekwencji zostały zastąpione przez bardziej pojemne zestawy SA110. We wcześniejszych rozkładach obsługiwały również pociągi w skróconych relacjach Goleniów – Nowogard i Goleniów – Płoty (w dni powszednie). Na początku eksploatacji w zachodniopomorskim testowano SA103 w jeździe ukrotnionej. W województwie pomorskim „stotrójki” rozpoczęły regularną eksploatację na linii Gdynia – Kościerzyna, najpierw solo, a po dostarczeniu drugiego egzemplarza w trakcji podwójnej. Po powiększeniu "flotylli" pomorskich szynobusów, SA103 można było spotkać w zestawieniu z pojazdami pozostałych serii (SA131, SA132) na linii Gdynia – Hel. W sezonie wakacyjnym jeden z pojazdów przejmuje obsługę pociągów na linii Lębork – Łeba. Województwo lubelskie wprowadziło własne SA103 do obsługi pociągów na linii Lublin – Rzeczyca – Stalowa Wola Rozwadów, gdzie wspomogły w pracy stacjonujące w stolicy województwa pojazdy serii SN81 i SA107. Nadmierny ilostan w stosunku do zapotrzebowania na pociągi spalinowe spowodował, że lubelskie SA103 zaczęły kursować całkowicie „pod drutem”. Jeden z pojazdów zatrudniono do obsługi mniej frekwencyjnych pociągów na zelektryfikowanych liniach Lublin – Dęblin i Dęblin – Łuków. Pikanterii dodaje fakt, iż szynobus „pod drutem” w ciągu dnia wykonuje więcej kilometrów, niż jakikolwiek pojazd w obiegu na linii stricte spalinowej. Lekkie pojazdy spalinowe miały być ratunkiem dla linii zagrożonych zawieszeniem przewozów lub też dzięki niskim kosztom miały poprawić istniejącą ofertę. W wielu innych województwach dzięki szynobusom reaktywowano zamknięte linie, niestety w Lubelskiem nie podzielają tych trendów i dzięki biernej postawie Urzędu Marszałkowskiego jak i PR Lublin szynobusy więcej stoją niż jeżdżą, bo i rozsądnej pracy dla nich nie ma zbyt wiele.

Obecnie SA103 najlepiej wykorzystywane są w województwie opolskim i zachodniopomorskim, niemal przez cały dzień znajdują zatrudnienie. W województwie pomorskim na brak pracy szynobusy również nie mogą narzekać ale razi marnotrawstwo jednego z pojazdów w przypadku jazdy ukrotnionej. Podkarpackie – kiedyś lider w wykorzystaniu szynobusów, dziś w środku stawki. Powodem tego jest likwidacja połączeń na liniach niezelektryfikowanych, w każdym kolejnym rozkładzie ubywało przynajmniej po 1 parze pociągów. Sytuację lubelskich SA103 można skomentować krótko – inne województwa zdecydowanie lepiej wykorzystałyby ten tabor.