Encyklopedia

Górka rozrządowa

dodane przez MaK; zmodyfikowane przez Mareczek

Górka rozrządowa jest to część stacji kolejowej towarowej lub rozrządowej, znajdująca się na naturalnym lub sztucznym wzniesieniu. Składa się ona z torów przyjazdowych, grzbietu górki rozrządowej, torów kierunkowych oraz grupy torów odjazdowych.

W Polsce znajduje się 10 stacji rozrządowych posiadających górki rozrządowe. Są to: Zajączkowo Tczewskie, Poznań Franowo, Szczecin Port Centralny, Łódź Olechów, Warszawa Praga, Wrocław Brochów, Skarżysko Kamienna, Tarnowskie Góry, Zabrze Czarnoleskie, Kraków Prokocim Towarowy.
Pod każdą, z wyżej wymienionych stacji rozrządowych podlega łącznie 114 stacji manewrowych. Pod naszą "szczecińską rozrządówkę", podlega bezpośrednio 9 stacji manewrowych. Są to: Szczecin Gumieńce, Szczecin Glinki, Kostrzyn, Goleniów, Świnoujście, Stargard Szczeciński, Białogard, Słupsk i Szczecinek.

Tory przyjazdowe, są to tory, na których kończą bieg pociągi na rozrząd. Tam także są one przygotowywane do rozrządu, przygotowana jest również dokumentacja rorządowa (Karta Rozrządowa) która pozwala kierującemu rozrządem odpowiednio kierować odprzągami na poszczególne tory kierunkowe. Cały skład pociągu jest tam dzielony na odprzęgi, czyli na grupy wagonów takich samych, z tym samym ładunkiem, lub takiej samej stacji przeznaczenia. Dzielenie polega na rozłączeniu sprzęgów wagonowych oraz hamulcowych pomiędzy poszczególnymi odprzęgami. Następnie na koniec składu dojeżdża lokomotywa manewrowa i rozpoczyna wpychanie składu na centralne miejsce górki rozrządowej, czyli tzw. "grzbiet", (na szczecińskiej górce stosowanie lokomotywy wypychającej nie jest potrzebne z faktu odpowiedniego profilu górki rozrządowej). Grzbiet to najwyższy punkt na górce i to z tego właśnie miejsca wagony siłą grawitacyjną są rozrządzane (zjeżdżają) na poszczególne tory kierunkowe. Na tych torach formuje się nowe składy pociągowe, które po całkowitym sformowaniu są manewrowane na grupę torów odjazdowych. Na torach odjazdowych skład pociągu, po próbie hamulca oraz podłączeniu czynnej lokomotywy może udać się w dalszą drogę.

Główną rzeczą podczas rozrządzania wagonów jest odpowiednie hamowanie odprzęgów. Dzieje się to za pomocą hamulców torowych, którymi steruje hamulcowy, a całością pracy rozrządem kieruje starszy ustawiacz.

Polecenia starszego ustawiacza są wydawane obsłudze rozjazdów szybkobieżnych i urządzeń hamulcowych za pomocą urządzeń megafonowych. Ważną rolę pełni manewrowy na grupie torów kierunkowych, który podkłada płozy w celu wyhamowania odprzęgów.

Przykładowe polecenia starszego ustawicza: „2 wagony węglarki, 35, ładowne, na 624". Oznacza to że hamulcowy został poinformowany o ilości wagonów, grupie torów na którą zostały skierowane oraz przybliżonej masie ładunku, nastawniczy obsługujący rozjazdy wie na który tor kierunkowy skierować rozrządzany wagon.

Na stacjach rozrządowych w obszarze górki rozrządowej i torów kierunkowych, na których rozrządza się wagony, stosowane są specjalne urządzenia SRK. Na nowocześnie wyposażonych stacjach wagony są rozrządzane całkowicie automatycznie, co oznacza instalacje:
  • zdalnego sterowania lokomotywą napychającą wagony na grzbiet górki z żądaną prędkością,

  • System Automatycznej Regulacji Prędkości Odprzęgów (SARPO) przeznaczony do automatycznego systemu rozrządzania wagonami, stosowany np. na stacji Poznań Franowo,

  • automatycznego identyfikowania odprzęgów przygotowanych do rozrządu zgodnie z automatycznie wprowadzonym programem zawierającym numer odprzęgu, charakterystykę, liczebność osi w odprzęgu i numer toru na który odprzęg ma być kierowany,

  • automatycznego przestawiania zwrotnic na drodze odprzęgu, tj. od grzbietu górki na właściwy tor kierunkowy, zgodnie z adresem odprzęgu,

  • automatycznego sterowania hamulcami odstępowymi i docelowymi zależnie od adresu odprzęgu i jego charakterystyki,

  • układu pomiaru wolnej długości toru kierunkowego.


Na PKP zabudowano urządzenia automatyzacji rozrządu na kilkunastu stacjach zgodnie z zasadą "strzał do celu", co wymaga takiego sterowania hamulcami, które umożliwia dojazd odprzęgu jak najbliżej odprzęgu poprzedniego zajmującego ten sam tor kierunkowy bez uderzania w wagony stojące. Jest to dosyć istotna rzecz, ponieważ zmniejsza ryzyko uszkodzenia ładunku lub wagonu oraz wykorzystuje całą długość torów kierunkowych.

Tabot który należy szczególnie ostrożnie staczać lub odrzucać dzielimy na:

  • tabor, którego nie wolno odrzucać ani staczać i na który nie wolno odrzucać ani staczać innego taboru. Wyróżniamy tu:
    • wagony z podróżnymi

    • wagony salonowe, doświadczalne, laboratoryjne, pomiarowe, radiowe, wagowe, sanitarne itp.,

    • nieczynne pojazdy trakcyjne,

    • pojedyncze wagony o masie brutto większej niż 120 t.,

    • wagony z przekroczoną skrajnią ładunkową oraz przedmiotami wyjątkowo ciężkimi, a także wagony z wielkimi kontenerami,

    • wagony uszkodzone, opatrzone nalepkami oznaczającymi niezdatność do biegu na własnych kołach,

    • specjalistyczny tabor jak np. pługi odśnieżne, dźwigi kolejowe

    • wagony bez ław pokrętnych z towarem załadowanym na dwóch lub więcej wagonach (z dłużycą),

    • wagony oznaczone nalepkami „Materiały żrące” lub "Zakaz staczania i odrzutu" itp.,

    • wagony cysterny oznaczone pasem koloru pomarańczowego.

  • wagony, które wolno staczać i odrzucać pod warunkiem, że odprzęg hamowany będzie sprawnym hamulcem ręcznym. Należą do takich:
    • wagony z ludźmi, którzy nie są podróżnymi – jeżeli zostali poinformowani o odrzucie lub stoczeniu wagonu,

    • wagony z ładunkiem żywym (zwierzęta),

    • wagony z aparaturą chłodniczą.

  • wagony, które wolno staczać i odrzucać pod warunkiem, że odprzęg będzie hamowany sprawnym hamulcem wagonowym albo dwoma płozami hamulcowymi. Należą do nich:
    • próżne wagony osobowe, pocztowe, bagażowe, sypialne i restauracyjne,

    • wagony niekryte, załadowane pojazdami lub innymi łatwo staczającymi się przedmiotami,

    • wagony z ławami pokrętnymi, połączone samym ładunkiem lub rozworą albo wagonem pośrednim,

    • wagony oznaczone nalepką "Ostrożnie przetaczać",

    • wagony zawierające zwłoki.
na podstawie wiedzy własnej
opracowali: Marcin Kubiak, Marek Czapiewski i Mariusz Wojas
Zobacz też: Słowniczek