Encyklopedia

Projekt lokomotywy serii SM30 (typu 1D, oznaczana również jako Ls300) opracowano w poznańskim CBK PTK w latach 1954-1955. Była to pierwsza tego typu i mocy lokomotywa wyprodukowana przez krajowy przemysł taboru kolejowego. Przeznaczona była nie tylko do pracy manewrowej ale też do lekkiej pracy pociągowej.

Główne podzespoły były adaptacją stosowanych już rozwiązań: silnik wysokoprężny "Wola" V-300 stosowany był w pojazdach specjalnych, prądnica główna prądu stałego była adaptacją prądnicy stacjonarnej (i została zastosowana po raz pierwszy jako trakcyjna prądnica kolejowa), elektryczne silniki trakcyjne były powszechnie stosowane w taborze tramwajowym, zaś aparatura elektryczna została dobrana częściowo z lokomotyw elektrycznych.

Prototypowy egzemplarz wyprodukowano w chrzanowskim "Fabloku" w latach 1956-1957. Ogółem powstało ponad 1000 egzemplarzy tej lokomotywy, PKP otrzymały 293 sztuki a dla potrzeb różnych zakładów przemysłowych dostarczono ponad 600 pojazdów, z których 9 sztuk odkupiła państwowa kolej nadając kolejne numery z zakresu 294-302.

W trakcie produkcji wprowadzano szereg zmian konstrukcyjnych, między innymi zastosowano zmodyfikowany silnik spalinowy typu 2DVSa-350 o mocy podwyższonej do 350KM (257kW). Agregat prądotwórczy złożony jest z silnika spalinowego i prądnicy głównej, silnik spalinowy połączony jest z prądnicą główną sprzęgłem elastycznym. Cztery silniki trakcyjne (typu LKa-310, wcześniej LT-31)- po dwa na każdym wózku - są zawieszone systemem tramwajowym "za nos". Silniki trakcyjne są maszynami szeregowymi o mocy godzinnej 60kW. Prądnica główna (typu PABOM-186a) wykonana jest jako maszyna elektryczna prądu stałego o napięciu znamionowym 600V i natężeniu prądu 367A. W momencie rozruchu silnika spalinowego, prądnica główna pracuje jako rozrusznik elektryczny, zasilany z baterii akumulatorów. Do oświetlenia lokomotywy i ładowania baterii akumulatorów służy prądnica pomocnicza typu Pw-114a prądu stałego, o napięciu 65V i mocy 4,5kW.

W połowie lat 70. ubiegłego wieku część lokomotyw przystosowano do ogrzewania składów pasażerskich prądem stałym o napięciu 500V, pozwalało to prowadzić w okresie zimowym pociągi składające się z 2-3 dwuosiowych wagonów osobowych konstrukcji stalowej pochodzących jeszcze z czasów międzywojennych. Takie składy można było spotkać głównie na liniach lokalnych, gdzie w ruchu osobowym pracowały do połowy lat osiemdziesiątych XX wieku. Po zabudowie sprzęgu grzewczego przystosowane pojazdy oznaczono serią sp30, zachowując pierwotne numery inwentarzowe. W połowie 2000 roku, z racji niewykorzystywania urządzeń ogrzewczych od szeregu lat, przecechowano (łącznie z demontażem urządzeń) pozostałe jeszcze lokomotywy serii SP30 z powrotem na serię SM30.

Obecnie w ilostanie PKP pozostało kilkadziesiąt egzemplarzy serii SM30, zatrudniane są do prowadzenia pociągów sieciowych i roboczych, a ostatnio również jako bardziej ekonomiczne niż lokomotywy serii SM42 powracają do lekkiej pracy manewrowej. Dwie ostatnie sztuki SM30 należące do Zakładu Taboru w Szczecinie można spotkać na manewrach w różnych zakątkach stacji Szczecin Port Centralny, jak również przy przetokach taboru na terenie macierzystej lokomotywowni. Na szczecińskich bocznicach można jeszcze ujrzeć kilka egzemplarzy tej lokomotywy; należące do "Zarządu Portu Szczecin – Świnoujście" prowadzą manewry na nabrzeżach Łasztowni.