Encyklopedia

SM42 (oznaczenie fabryczne 6D) była pierwszą porządną, polską konstrukcją lokomotywy spalinowej. Powstała na bazie doświadczeń z eksploatacji innych lokomotyw - SM30 oraz importowanych z Węgier lokomotyw sm40.

Historia SM42 sięga przełomu lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku. Wtedy to rozpoczęto pracę nad stworzeniem nowej, mocnej lokomotywy zdolnej do wykonywania ciężkich prac manewrowych oraz obsługi pociągów towarowych i pasażerskich. Polecenie wykonania projektu takiej lokomotywy wydano Ośrodkowi Badawczo-Rozwojowemu Pojazdów Szynowych w Poznaniu. Pracę nad projektem rozpoczęto już w 1961 roku. Po przygotowaniu projektu i odpowiednich dokumentacji, pracę nad stworzeniem prototypu lokomotywy powierzono Chrzanowskiej Fabryce Lokomotyw "Fablok". Tak oto w 1964 r. nastała nowa era polskich lokomotyw spalinowych, ponieważ to właśnie w tym roku zjechała pierwsza prototypowa lokomotywa SM42. Po udanych próbach rozpoczęto masową produkcję lokomotyw tej serii.

Lokomotywy te posiadają jedną kabinę maszynisty. Są czteroosiowe o układzie osi Bo'Bo' i posiadają elektryczną przekładnię. Pojazdy te wyposażone są w widlasty, 8-cylindrowy silnik spalinowy z zapłonem samoczynnym typu a8C22 o mocy 800 KM. Silniki te zdecydowały się wyprodukować Zakłady Przemysłu Metalowego im. H. Cegielskiego w Poznaniu. Ponadto lokomotywy te wyposażone są w prądnicę główną typu LSPa-740 o mocy 485 kW, a także cztery silniki trakcyjne Lsa-430 o mocy 101 kW. W lokomotywie tej zastosowano hamulec zasadniczy Oerlikona, który wspomagany jest hamulcem ręcznym działającym na tylny wózek lokomotywy.

W 1972 r do chrzanowskiego FABLOK-u przyszło specjalne zamówienie. Zakład ten miał wyprodukować 37 sztuk lokomotyw typu SM42 dla Kolei Marokańskich. Lokomotywa otrzymała oznaczenie 6D/M. Zakład sprostał wyzwaniu i dzięki temu do tej pory na marokańskich szlakach kolejowych można spotkać polskie lokomotywy.

W latach 70. powstawały kolejne prototypy lokomotyw na bazie SM42. Przez dodanie kotła parowego do ogrzewania wagonów powstała pasażerska odmiana lokomotywy - SP42 (tzw. "kocioł"). Kotły parowe były produkowane w Zakładach Przemysłowych w Brzegu i były typu WB5. Następnie ze względu na wysoką awaryjność tych kotłów postanowiono zastąpić je instalacją ogrzewania 500 V z zasilaniem z prądnicy głównej - tak narodziła się SU42 (tzw. "Polsat"). Niestety ze względu na brak funduszy przeznaczonych do wymienienia kotłów parowych na prądnice do ogrzewania wagonów, dalszej produkcji lokomotyw SU42 zaprzestano. Po 1985 roku produkcja lokomotyw SM42 stopniowo zanikała, produkowano już wtedy te maszyny tylko dla potrzeb zakładów przemysłowych (seria Ls800P).

SM42-2000 i inne współczesne modernizacje

W roku 1996 nastąpił przełom w historii lokomotyw tej serii. Postanowiono rozpocząć modernizację tych lokomotyw. Jako pierwsza do przeróbki poszła SM42-039. Modernizacji dokonał ZNTK Piła przy współpracy z ZNTK Chojnice. Wymieniono przede wszystkim silnik zastępując go nowym, wysokoobrotowym silnikiem o zwiększonej mocy typu MTU, a następnie zamontowano prądnicę prądu przemiennego. Zmienił się również design kabiny maszynisty. Pierwszą widoczną zmianą w kabinie jest umiejscowienie drzwi (nie ma już ich na burcie kabiny, tylko przy wyjściu na pomost przy przedziale silnikowym), zaś sama kabina jest amortyzowana. Kolejną istotną zmianą są zamontowane halogenowe światła, a także zmiana barw pudła. Inną bardzo znaczącą zmianą było zastosowanie nowatorskiej metody, a mianowicie umożliwienie sterowania zdalnego lokomotywy drogą radiową. Lokomotywa ta po przeprowadzeniu modernizacji otrzymała oznaczenie SM42-2000. Obecnie stacjonuje w lokomotywowni w Chojnicach. Przez jakiś czas stacjonowała również w lokomotywowni Warszawa Odolany i w Zajączkowie Tczewskim, powróciła jednak do Chojnic, gdzie stacjonuje do dziś. Najczęściej można ją było spotkać prowadzącą pociągi osobowe relacji Chojnice - Grudziądz - Chojnice i Chojnice - Piła - Chojnice. Obecnie przejęła częściowo obsługę ruchu towarowego w rejonie Chojnic.

W 1999 roku przeprowadzono kolejną modernizację. Tym razem padło na lokomotywę Ls1000 z PTKiGK w Rybniku. Oprócz wszystkich innych nowości, jakie zamontowano SM42-2000, w tej dodano kolejną nowinkę techniczną. Zamontowano w niej specjalny nadajnik, umożliwiający zdalne sterowanie lokomotywą z odległości do 1 km. Przeprowadzona modernizacja umożliwiła obsługę lokomotywy przez jedną osobę, która posiada uprawnienia na maszynistę i ustawiacza. Obecnie modernizuje się lokomotywy serii SM42 należące do Przedsiębiorstwa Transportu Kolejowego "KOLPREM" z Dąbrowy Górniczej. Głównym celem modernizacji jest tak jak w poprzednich przypadkach - możliwość obsługi pojazdu przez jedną osobę.

Lokomotywy serii SM42 można spotkać praktycznie na każdej większej stacji w kraju. Sądząc po tym, jak ważne w dalszym ciągu jest prowadzenie manewrów i lekkich jazd pociągowych, można twierdzić, iż długo jeszcze będzie dane nam cieszyć się ich widokiem na polskich szlakach.