Wielu z nas zastanawia się nad różnorodnością wskazań semaforów świetlnych na Polskich Kolejach Państwowych. Zwykły semafor może wyświetlić nawet do 18 wskazań, a wyróżniamy 5 rodzajów sygnalizatorów. Semafor świetlny, semafor kształtowy, tarcza ostrzegawcza, sygnał powtarzający semafor i tarcza manewrowa.
Semafory znajdują się na początku stacji (semafory wjazdowe) oraz na jej końcu (semafory wyjazdowe), zaś na posterunku odgałęźnym tylko na wjeździe. Należy pamiętać, że semafory na PKP są wskaźnikami kierunkowymi. Jeżeli na semaforze wyświetla się wskazanie o prędkości mniejszej niż maksymalna, oznacza to, że w drodze przebiegu któryś z rozjazdów ustawiony jest na kierunek boczny. Stąd wskazanie o zmniejszonej prędkości. W każdym rodzaju stosowanych urządzeń semafor zamyka drogę przebiegu i pewne jest dla maszynisty, że droga ta zostanie nienaruszona (pod taborem) dopóki nie zjedzie on w całości z ostatniej zwrotnicy.
Jak już wspomniałem, na semaforze świetlnym jest dostępnych 18 wskazań. Każde ze wskazań oznacza prędkość dozwoloną za tym semaforem oraz wskazanie następnego semafora. Następnym semaforem może być kolejny semafor odstępowy samoczynnej blokady liniowej lub - w przypadku semafora wjazdowego - wskazanie semafora wyjazdowego. Nigdy semafor wyjazdowej z danej stacji nie wskaże od razu sygnału semafora świetlnego wjazdowego na następnej stacji.
Wskazania te można łatwo zapamiętać. Jeżeli na semaforze pojawia się jedno światło czy to zielone, czy pomarańczowe. Miga, czy świeci światłem ciągłym, maksymalna prędkość za tym semaforem. Jeżeli oprócz tego światła pokazane jest niżej tylko światło pomarańczowe ciągłe, max 40 km/h. Jeżeli dodamy do tego pomarańczowy pas na dole obu świateł - 60 km/h, a zielony pas to już 100 km/h. Obraz sygnału na następnym semaforze odczytujemy ze wskazania górnego światła. Jeżeli będzie ono zielone ciągłe, to następny semafor wskazuje sygnał prędkość maksymalna. Jeżeli zielone światło miga to 100 km/h. Jeżeli jest to migające światło pomarańczowe to 40 lub 60 km/h (wskazanie to jest nieuregulowane przepisami), a jeżeli pomarańczowe światło jest ciągłe, to następny semafor wskazuje sygnał "Stój".
Istnieją jeszcze dwa dosyć ważne wskazania na semaforze. Ciągłe światło czerwone oznacza sygnał "Stój". Czerwone światło ciągłe, a pod nim migające światło białe oznacza to sygnał zastępczy "Sz". Sygnał zastępczy zezwala na jazdę z prędkością nieprzekraczającą 40 km/h.
Starszy rodzaj semaforów to semafory kształtowe. Mają one w zależności od budowy dwa lub trzy wskazania. Jednoramienne semafory (dwustawne) mogą wskazywać tylko sygnał "stój" lub "wolna droga" (gdy ramię jest podniesione o kąt 45 stopni). Semafory dwuramienne (trzystawne) mogą pokazywać trzy sygnały. W zależności od drogi przebiegu elektryczne sprzęgło uruchamia drugie ramię. Sygnał "Stój" to jedno ramię pod kątem 90 stopni (opuszczone). Jedno ramię podniesione o 45 stopni wskazuje sygnał "wolna droga", lecz gdy ukaże się drugie ramię, także podniesione o kąt 45 stopni, oznacza to sygnał "wolna droga ze zmniejszoną prędkością". Zmniejszoną prędkość interpretujemy jako 40 km/h.
Tarcza ostrzegawcza "ToA" odnosząca się do semafora "A" na stacji Szczecin Gumieńce
Tarcze ostrzegawcze ustawia się w odległości minimum drogi hamowania plus 200 m od semafora wjazdowego lub odstępowego. Jest to dwukomorowa tarcza, która oznajmia maszyniście wskazania na semaforze, aby wiedział on, czy rozpocząć hamowanie, czy zmniejszyć prędkość. Ma ona tylko cztery wskazania i odwołuje się tylko do następnego semafora:
światło zielone ciągłe - semafor pokazuje sygnał zezwalający na jazdę z maksymalną prędkością,
światło zielone migające - semafor pokazuje sygnał zezwalający na jazdę z prędkością 100 km/h,
światło pomarańczowe migające - semafor pokazuje 40 lub 60 km/h,
światło pomarańczowe ciągłe - semafor pokazuje sygnał "Stój".
Wyróżnia się następujące tarcze ostrzegawcze stosowane na PKP:
Tarcze ostrzegawcze kształtowe - są to urządzenia mechaniczne wykonane z blachy o ustalonym kształcie i kolorze, która pokazuje określony sygnał. W celu dobrej widoczności tarczy w nocy jest wyposażona w kolorowe latarnie. Tarcze kształtowe dzielą się na trzy rodzaje:
trzystawne - składa się ze słupa, na którym znajduje się okrągła tarcza. Posiada ona białą strzałę, która obraca się wokół osi poziomej. Informuje ona, który z trzech sygnałów wskazuje poprzedzany semafor kształtowy;
nieruchome - posiada ona okrągłą tarcze w kolorze pomarańczowym z czarnym pierścieniem i białą obwódką. Informuje tylko o istnieniu semafora w odległości drogi hamowania;
dwustawne - okrągła tarcza ma możliwość odchylania w osi poziomej. Informuje, czy semafor zezwala na jazdę czy nie.
Tarcze ostrzegawcze świetlne - składają się ze słupa pomalowanego na szaro. Znajduje się na nich oprawa z drwienia latarniami w jednym pionie. Mogą być umieszczone przed semaforami świetlnymi i kształtowymi.
Tarcze ostrzegawcze przejazdowe - na słupie umieszczona jest oprawa z dwiema lampami, które mogą świecić światłem białym w jednym pionie lub pod nimi światłem pomarańczowym w linii poziomej. Słupy są pomalowane w czarno - białe pasy. Informują maszynistę o awarii lub działaniu samoczynnej sygnalizacji na przejeździe kolejowym.
Sygnał powtarzający na semaforze stosuje się tylko w przypadkach, gdy semafor nie jest widoczny z odległości 400 m. Wskazania są identyczne jak na tarczy ostrzegawczej, lecz dodajemy do nich za każdym razem światło białe ciągłe. Tak więc jeżeli wyświetlony jest sygnał zielone światło migające na górze wraz z białym ciągłym, oznacza to, że semafor wskazuje sygnał zezwalający na jazdę z prędkością nieprzekraczającą 100 km/h. Sygnał powtarzający może być trzy- i dwukomorowy. W przypadku trzykomorowego budowa świateł wygląda następująco: górne - pomarańczowe, środkowe - zielone, dolne - białe natomiast dwukomorowego: górne - pomarańczowe, dolne - białe. Sygnały powtarzające dwukomorowe stosuje się w przypadku kiedy semafor, którego sygnał powtarzający dotyczy, wyświetla sygnał (semafor wskazuje sygnał "Stój" lub sygnał zezwalający na jazdę z prędkością zmniejszoną do 40 lub 60 km/h).
Jest jeszcze jeden typ wskaźników świetlnych - tarcza manewrowa. Wyświetla ona tylko dwa sygnały. Ciągłe światło niebieskie oznacza, że jazda manewrowa jest zabroniona, natomiast ciągłe światło białe - jazda manewrowa jest dozwolona. Często wskaźniki te zastępuje się wskazaniem na semaforach stacyjnych (wyjazdowych). Wtedy zakaz jazdy wskazuje światło czerwone, natomiast zezwolenie na jazdę manewrową pokazuje ciągłe światło białe.
na podstawie Wikipedii i wiedzy własnej opracowali Marcin Kubiak, Wojtek i ISDR_Xav
Semafor "D" na podg. Wstowo od strony Szczecina Gumieniec
Mareczek
