Encyklopedia

1921-1950 ^{(w opracowaniu)}

1951-1968

Zanim w 1968 roku wprowadzono ujednolicony system oznakowania wagonów towarowych, stosowano w Polsce własny system.Zestawienie odzwierciedla oznaczenia stosowane na początku lat 60-tych ubiegłego wieku.

Wielkie litery były łatwo kojarzone z rodzajem wagonu, którego dotyczyło to oznaczenie. Ich znaczenie przedstawiono poniżej:

• K – wagon kryty
• W – wagon węglarka, ze ścianami o wysokości większej niż 500 mm
• P – wagon platforma, bez ścian lub ze ścianami o wysokości do 500 mm
• R – wagon cysterna ze zbiornikami lub naczyniami kamionkowymi ("rezerwuar")
• S – wagon wyposażony w specjalne urządzenia

Podwojona duża litera oznacza wagon czteroosiowy, natomiast potrojona oznacza wagon sześcioosiowy lub też o większej liczbie osi.

Znaczenie małych liter było następujące:

Znaczenie małych liter w wagonach typu K:

• • d – granica obciążenia poniżej 20 ton, litera umieszczana bezpośrednio po dużej literze

• • dd – granica obciążenia powyżej 20 ton i poniżej 30 ton

• • e – wagon zaopatrzony w stałe przesuwne zastawy zbożowe

• • h – wagon wyposażony w budkę hamulcową lub pomost hamulcowy

• • n – na wagonach rodzaju Kd, Kdd oznacza szerokość wewnętrzną mniejszą niż 2,65 m; na wagonach serii Kds i Kp oznacza szerokość i wysokość otworu drzwiowego mniejszą niż 2 m

• • o – drzwi w ścianach czołowych

• • p – powierzchnia ładunkowa 34 m2 i większa

• • s – na wagonach serii Kd oznacza że powierzchnia ładunkowa podłogi jest nie mniejsza niż 20 m2

• • t – szerokość wewnętrzna 2,65 m i większa i wysokość otworu drzwiowego 2 m, otwory okienne znormalizowane; na wagonach serii Kp, Ks oznacza szerokość i wysokość otworu drzwiowego 2 m; literę umieszcza się na końcu znaku serii

• • u – granica obciążenia powyżej 30 ton i poniżej 40 ton

• • w – granica obciążenia powyżej 40 ton i poniżej 50 ton

• • y – granica obciążenia powyżej 50 ton i poniżej 60 ton

• z– granica obciążenia powyżej 60 ton

Znaczenie małych liter w wagonach typu W:

• • a – urządzenie do samoczynnego wyładowywania

• • d – granica obciążenia poniżej 20 ton, litera umieszczana bezpośrednio po dużej literze

• • dd – granica obciążenia powyżej 20 ton i poniżej 30 ton

• • h – wagon wyposażony w budkę hamulcową lub pomost hamulcowy

• • n – wszystkie ściany nieruchome

• • o – ściany czołowe zdejmowalne lub wagon z 1 ścianą zdejmowalną i budką hamulcową

• • s – wagon z blaszanymi pojemnikami

• • t – wszystkie ściany zdejmowalne

• • u – granica obciążenia powyżej 30 ton i poniżej 40 ton

• • w – granica obciążenia powyżej 40 ton i poniżej 50 ton

• • y – granica obciążenia powyżej 50 ton i poniżej 60 ton

• z – granica obciążenia powyżej 60 ton

Znaczenie małych liter w wagonach typu R:

• • c – wagon przeznaczony do przewozu cementu luzem

• • h – wagon wyposażony w budkę hamulcową lub pomost hamulcowy

• • k – zbiorniki podzielone na komory stałe

• • m – zbiorniki do przewozu mleka

• • n – wagon ze specjalnymi naczyniami kamionkowymi do przewozu kwasów żrących

• s – wagon do przewozu sadzy

Znaczenie małych liter w wagonach typu S:

• • b – wagon przystosowany do przewozu bydła

• • c – wagon przeznaczony do przewozu cementu luzem (bez opakowania)

• • d – wagon specjalnie dostosowany do przewozu węgla drzewnego z otworami do ładowania w ścianach bocznych i w dachu; seria tych wagonów wyraża się tylko znakiem Sd

• • h – wagon wyposażony w budkę hamulcową lub pomost hamulcowy

• • l – urządzenia do przewozu produktów łatwo psujących się – zbiorniki do lodu lub mechaniczne urządzenia do ochładzania lub wentylacji (wagony chłodnie)

• • n – wagon z dwoma podłogami, przewiewny, przystosowany do przewozu nierogacizny

• • o – wagon przystosowany do przewozu owoców; seria tych wagonów wyraża się tylko znakiem So

• • p – wagon specjalnie przystosowany do przewozu piwa

• • r – wagon posiadający specjalne urządzenie do przewozu ryb: półki lub kosze do przewozu ryb świeżych

• • s – na wagonach serii Sn oznacza powierzchnię jednej podłogi nie mniejszą niż 20m2

• • u – urządzenie do mechanicznego ochładzania

• w – wagon przystosowany do przewozu wapna, z dachami dwuchylnymi (wagony wapniarki)

Znaczenie małych liter w wagonach typu Sl, Slr:

• • b – wagon posiadający baseny do przewozu żywych ryb

• m – wagon posiadający urządzenia do zawieszenia mięsa (haki)

Znaczenie małych liter w wagonach typu Sw:

• • d – granica obciążenia poniżej 20 ton, litera umieszczana bezpośrednio po dużej literze

• dd – granica obciążenia powyżej 20 ton i poniżej 30 ton

Znaczenie małych liter w wagonach typu P:

• • d – granica obciążenia poniżej 20 ton, litera umieszczana bezpośrednio po dużej literze

• • dd – granica obciążenia powyżej 20 ton i poniżej 30 ton

• • g – wagon z zagłębioną podłogą do przewozu wysokich przedmiotów i ładunków wyjątkowo ciężkich

• • h – wagon wyposażony w budkę hamulcową lub pomost hamulcowy

• • k – wagon wyposażony w kłonice lub gniazda do prowizorycznych kłonic drewnianych

• • ł – wagon zaopatrzony w ławy pokrętne (do przewozu długiego drzewa)

• • s – wagon z krótkimi kłonicami żelaznymi i drewnianymi progami, przeznaczony przede wszystkim do przewozu szyn

• • u – granica obciążenia powyżej 30 ton i poniżej 40 ton

• • w – granica obciążenia powyżej 40 ton i poniżej 50 ton

• • y – granica obciążenia powyżej 50 ton i poniżej 60 ton

• z – granica obciążenia powyżej 60 ton

Dodatkowo w oznaczeniach wagonów platform (sporadycznie również w przypadku wagonów innych grup) pojawiało się oznaczenie cyfrowe, składające się maksymalnie z trzech znaków.

Pierwsza cyfra oznacza długość podłogi:

• • 1 – długość ładunkowa do 7 m

• • 2 – długość ładunkowa od 7 do 10 m

• • 3 – długość ładunkowa od 10 do 13 m

• • 4 – długość ładunkowa od 13 do 15 m

• 5 – długość ładunkowa powyżej 15 m

Druga cyfra oznacza rodzaj ścian wagonu:

• • 0 – wagon bez ścian

• • 1 – ściany szczytowe i boczne odchylne lub wyjmowane, względnie 3 ściany odchylne lub wyjmowane z jedną stałą ścianą szczytową z budką lub pomostem hamulcowym

• • 2 – ściany szczytowe odchylne lub wyjmowane, z jedną ścianą szczytową odchylną lub wyjmowaną, a drugą nieruchomą z budką lub pomostem hamulcowym

• • 3 – ściany boczne odchylne lub wyjmowane a szczytowe nieruchome (stałe)

• 4 – ściany szczytowe i boczne nieruchome (stałe)

Trzecia cyfra oznacza szerokość podłogi wagonu (tylko na wagonach rodzaju PP i PPP):

• • 1 – szerokość podłogi poniżej 2,8 m

• • 2 – szerokość podłogi od 2,8 do 3,0 m

• 3 – szerokość podłogi powyżej 3,0 m

Oznaczenia współczesne

Na oznaczenie literowe wagonu towarowego składa się jedna wielka litera i kilka małych. Wielka litera definiuje typ i przeznaczenie danego wagonu towarowego, nastomiast małe litery można dodatkowo podzielić na posiadające znaczenie międzynarodowe (litery od a do s, zapisywane bezpośrednio po wielkiej literze) oraz posiadające znaczenie wewnętrzne (litery od t do z, zapisywane opcjonalnie po myślniku). Małe litery określają parametry techniczne wagonu, jego właściwości oraz wyposażenie. Ich znaczenie jest zależne od wielkich liter, więc ta sama litera mała przy różnych wielkich literach może oznaczać zupełnie coś innego.

Oto obecnie obowiązujące oznacznia wielkich liter:

• E - wagon odkryty normalnej konstrukcji
• F - wagon odkryty specjalnej konstrukcji
• G - wagon kryty normalnej konstrukcji
• H - wagon kryty specjalnej konstrukcji
• I - wagon chłodnia
• K - wagon platforma dwuosiowa normalna
• L - wagon platforma czteroosiowa normalna
• R - wagon platforma dwuosiowa specjalna
• S - wagon platforma czteroosiowa specjalna
• T - wagon z otwieranym dachem
• U - wagon specjalnego przeznaczenia
• Z - wagon cysterna
  
  Onaczenia małych liter, mające znaczenie tylko na PKP:
  
  
• t - wagon przystosowany do potrzeb wojska
• u - wagon z ograniczoną sprawnością techniczną
• v - wagon służbowy lub prywatny
• y - wagon służbowy lub prywatny (dot. węglarek typu F)
• z - wagon służbowy lub prywatny (dot. platform)
  
  Oznaczenia małych liter, mające uniwersalne znaczenie dla wagonów wszystkich typów:
  
  
• q - wagon wyposażony w przewód ogrzewania
• qq - wagon wyposażony w przewód ogrzewania i własne urządzenia grzewcze
• s - wagon o dopuszczalnej prędkości maksymalnej 100 km/h
• ss - wagon o dopuszczalnej prędkości maksymalnej 120 km/h
• f - wagon posiadający zezwolenie na ruch do Wielkiej Brytanii zarówno przez tunel, jak i prom
• ff - wagon posiadający zezwolenie na ruch do Wielkiej Brytanii wyłącznie przez tunel
• fff - wagon posiadający zezwolenie na ruch do Wielkiej Brytanii wyłącznie przez prom
  
  Oznaczenia małych liter, mające znaczenie wyłącznie dla wagonów o wielkiej literze E:
  
  
• a - wagon czteroosiowy
• aa - wagon sześcio lub więcej osiowy
• c - wagon wyposażony w klapy rozładunkowe w podłodze
• k - wagon z granicą obciążenia: dla dwuosiowych <20t, dla czteroosiowych <40t, dla sześcioosiowych <50t
• kk - wagon z granicą obciążenia: dla dwuosiowych 20-25t, dla czteroosiowych 40-50t, sześcioosiowych 50-60t
• l - wagon nieprzystosowany do wyładunku na wywrotnicy bocznej
• m - długość ładunkowa: dla dwuosiowych <7,7m, dla cztero i więcej osiowych <12m
• n - granica obciążenia: dla dwuosiowych >30t, dla czteroosiowych >60t, dla sześcioosiowych >75t
• o - wagon nieprzystosowany do wyładunku na wywrotnicy czołowej
  
  Oznaczenia małych liter, mające znaczenie wyłącznie dla wagonów o wielkiej literze F:
  
  
• a - wagon czteroosiowy
• aa - wagon sześcio lub więcej osiowy
• b - wagon na pojedynczych osiach o pojemności powyżej 45m3
• c - wagon z wysokimi zsypami jedno lub dwustronny, z rozładunkiem dozowanym
• cc - wagon z niskimi zsypami jedno lub dwustronny, z rozładunkiem dozowanym
• e - wagon wieloczłonowy trójelementowy
• ee - wagon wieloczłonowy cztero lub więcej elementowy
• k - granica obciążenia: dla dwuosiowych <20t, dla czteroosiowych <40t, dla sześcioosiowych <50t
• kk - granica obciążenia: dla dwuosiowych 20-25t, dla czteroosiowych 40-50t, sześcioosiowych 50-60t
• l - wagon z wysokimi zsypami i z całkowitym rozładunkiem dwustronnym
• ll - wagon z niskimi zsypami i z całkowitym rozładunkiem dwustronnym
• n - granica obciążenia: dla dwuosiowych >30t, dla czteroosiowych >60t, dla sześcioosiowych >75t
• o - wagon z wysokimi zsypami i z całkowitym rozładunkiem pomiędzy szyny
• oo - wagon z niskimi zsypami i z całkowitym rozładunkiem pomiędzy szyny
• p - wagon z wysokimi zsypami i z dozowanym rozładunkiem pomiędzy szyny
• pp - wagon z niskimi zsypami i z dozowanym rozładunkiem pomiędzy szyny
• r - wagon przegubowy
  
  Oznaczenia małych liter, mające znaczenie wyłącznie dla wagonów o wielkiej literze G:
  
  
• a - wagon czteroosiowy
• aa - wagon sześcio lub więcej osiowy
• b - długość ładunkowa: dla dwuosiowych >12 m, dla cztero i więcej osiowych >18 m
• g - wagon przystosowany do przewozu zboża
• h - wagon przystosowany do przewozu świeżych warzyw
• k - granica obciążenia: dla dwuosiowych <20t, dla czteroosiowych <40t, dla sześcioosiowych <50t
• kk - granica obciążenia: dla dwuosiowych 20-25t, dla czteroosiowych 40-50t, sześcioosiowych 50-60t
• l - wagon posiadający mniej niż 8 otworów wentylacyjnych
• m - długość ładunkowa: dla dwuosiowych <9 m, dla cztero i więcej osiowych <16 m
• n - granica obciążenia: dla dwuosiowych >30t, dla czteroosiowych >60t, dla sześcioosiowych >75t
  
  Oznaczenia małych liter, mające znaczenie wyłącznie dla wagonów o wielkiej literze H:
  
  
• a - wagon czteroosiowy
• aa - wagon sześcio lub więcej osiowy
• b - długość ładunkowa: dla dwuosiowych 12-14 m, dla cztero i więcej osiowych 18-22 m
• bb - długość ładunkowa: dla dwuosiowych >14 m, dla cztero i więcej osiowych >22 m
• c - wagon z drzwiami w ścianach czołowych
• cc - wagon z drzwiami w ścianach czołowych oraz wyposażony w urządzenia do przewozu samochodów
• d - wagon z klapami w podłodze
• e - wagon posiada dwie podłogi lub dwa elementy (człony)
• ee - wagon posiada trzy lub więcej podłóg/elementów (członów)
• g - wagon przystosowany do przewozu zboża
• h - wagon przystosowany do przewozu świeżych warzyw
• i - wagon z otwieranymi ścianami bocznymi
• k - granica obciążenia: dla dwuosiowych <20t, dla czteroosiowych <40t, dla sześcioosiowych <50t
• kk - granica obciążenia: dla dwuosiowych 20-25t, dla czteroosiowych 40-50t, sześcioosiowych 50-60t
• l - wagon z ruchomymi ścianami działowymi
• ll - wagon z ruchomymi ścianami działowymi i urządzeniami ryglującymi je
• m - długość ładunkowa: dla dwuosiowych <9 m, dla cztero i więcej osiowych <15 m
• mm - długość ładunkowa: dla wagonów dwuelementowych <22 m
• n - granica obciążenia: dla dwuosiowych >28t, dla czteroosiowych >60t, dla sześcioosiowych >75t
• o - długość ładunkowa: dla dwuosiowych <12 m przy pojemności powyżej 70m3
• r - wagon przegubowy
• rr - wagon wieloczłonowy
  
  Oznaczenia małych liter, mające znaczenie wyłącznie dla wagonów o wielkiej literze I:
  
  
• a - wagon czteroosiowy
• b - wagon dwuosiowy o powierzchni ładunkowej 22-27 m2
• bb - wagon dwuosiowy o powierzchni ładunkowej >27 m2
• c - wagon wyposażony w haki do przewozu mięsa
• d - wagon przystosowany do przewozu ryb morskich
• e - wagon z chłodzeniem wentylacją elektryczną
• g - wagon z chłodzeniem agregatowym
• gg - wagon z chłodzeniem gazem płynnym
• h - wagon ze wzmocnioną izolacją termiczną
• i - wagon chłodzony z towarzyszącej jednostki agregatowej (oddzielnego wagonu)
• ii - towarzysząca jednostka agregatowa (oddzielny wagon)
• k - granica obciążenia: dla dwuosiowych <15 t, dla czteroosiowych <30 t
• l - wagon izotermiczny, brak zbiorników na lód
• m - powierzchnia ładunkowa: dla dwuosiowych <19 m2, dla czteroosiowych <39 m2
• n - granica obciążenia: dla dwuosiowych >25 t, dla czteroosiowych >40 t
• o - wagon ze zbiornikami na lód o pojemności mniejszej niż 3,5 m3
• p - wagon bez rusztu podłogowego
• r - wagon przegubowy
• rr - wagon wieloczłonowy
  
  Oznaczenia małych liter, mające znaczenie wyłącznie dla wagonów o wielkiej literze K:
  
  
• b - wagon posiadający długie kłonice
• g - wagon przebudowany na wagon do przewozu kontenerów
• i - wagon z plandeką
• j - wagon wyposażony w urządzenia amortyzujące uderzenia
• k - granica obciążenia: poniżej 20 t
• kk - granica obciążenia: 20-25 t
• l - wagon bez kłonic
• m - długość ładunkowa: 9-12 m
• mm - długość ładunkowa: poniżej 9 m
• n - granica obciążenia: powyżej 30 t
• o - wagon ze ścianami stałymi
• p - wagon bez ścian
• pp - wagon ze ścianami odejmowanymi
  
  Oznaczenia małych liter, mające znaczenie wyłącznie dla wagonów o wielkiej literze L:
  
  
• a - wagon przegubowy
• aa - wagon wieloczłonowy
• b - wagon do przewozu średnich kontenerów
• c - wagon z ławami pokrętnymi
• d - wagon jednopokładowy do przewozu samochodów
• e - wagon dwupokładowy do przewozu samochodów
• g - wagon do przewozu kontenerów
• h - wagon do przewozu leżących zwojów blach
• hh - wagon do przewozu stojących zwojów blach
• i - wagon z plandeką
• j - wagon wyposażony w urządzenia amortyzujące uderzenia
• k - granica obciążenia: poniżej 20 t
• kk - granica obciążenia: 20-25 t
• l - wagon bez kłonic
• m - długość ładunkowa: 2-osiowe 9-12 m, 3- i więcej osiowe 18-22 m
• mm - długość ładunkowa: poniżej 9 m
• n - granica obciążenia: powyżej 30 t
• oo - wagon cztero lub więcej członowy
• p - wagon bez ścian czołowych
  
  Oznaczenia małych liter, mające znaczenie wyłącznie dla wagonów o wielkiej literze R:
  
  
• b - długość ładunkowa: powyżej 22 m
• e - wagon z odchylanymi ścianami bocznymi
• g - wagon do przewozu kontenerów
• h - wagon do przewozu leżących zwojów blach
• hh - wagon do przewozu stojących zwojów blach
• i - wagon z plandeką
• j - wagon wyposażony w urządzenia amortyzujące uderzenia
• k - granica obciążenia: poniżej 40 t
• kk - granica obciążenia: 40-50 t
• l - wagon bez kłonic
• m - długość ładunkowa: 15-18 m
• mm - długość ładunkowa: poniżej 15 m
• n - granica obciążenia: powyżej 60 t
• o - wagon ze ścianami czołowymi o wysokości poniżej 2 m
• oo - wagon ze ścianami czołowymi o wysokości powyżej 2 m
• p - wagon bez ścian czołowych
• pp - wagon ze ścianami odejmowanymi
  
  Oznaczenia małych liter, mające znaczenie wyłącznie dla wagonów o wielkiej literze S:
  
  
• a - wagon sześcioosiowy
• aa - wagon ośmio i więcej osiowy
• b - wagon do przewozu średnich kontenerów
• c - wagon z ławami pokrętnymi
• d - wagon jednopokładowy do przewozu samochodów
• e - wagon dwupokładowy do przewozu samochodów
• g - wagon do przewozu kontenerów o długości poniżej 60 ft
• gg - wagon do przewozu kontenerów o długości powyżej 60 ft
• h - wagon do przewozu leżących zwojów blach
• hh - wagon do przewozu stojących zwojów blach
• i - wagon z plandeką
• j - wagon wyposażony w urządzenia amortyzujące
• k - granica obciążenia: czteroosiowe <40 t, sześcio i więcej osiowe <50 t
• kk - granica obciążenia: czteroosiowe 40-50 t, sześcio i więcej osiowe 50-60 t
• l - wagon bez kłonic
• m - długość ładunkowa: czteroosiowe 15-18 m, sześcio i więcej osiowe 18-22 m
• mm - długość ładunkowa: czteroosiowe <15 m, sześcio i więcej osiowe <18 m
• n - granica obciążenia: czteroosiowe >60 t, sześcio i więcej osiowe >75 t
• o - wagon przegubowy osadzony na trzech wózkach dwuosiowych
• p - wagon bez ścian
• r - wagon przegubowy
• rr - wagon wieloczłonowy
  
  Oznaczenia małych liter, mające znaczenie wyłącznie dla wagonów o wielkiej literze U:
  
  
• a - wagon czteroosiowy
• aa - wagon sześcio i więcej osiowy
• c - rozładunek pod ciśnieniem
• d - wagon z wysokimi zsypami jedno lub dwustronny, z rozładunkiem dozowanym
• dd - wagon z niskimi zsypami jedno lub dwustronny, z rozładunkiem dozowanym
• g - wagon do przewozu zboża
• i - wagon do przewozu ładunków przekraczających skrajnię
• k - granica obciążenia: dwuosiowe <26 t, czteroosiowe <46 t, sześcio i więcej osiowe <50 t
• kk - granica obciążenia: dwuosiowe 20-25 t, czteroosiowe 40-50 t, sześcio i więcej osiowe 50-60 t
• l - wagon z wysokimi zsypami i z całkowitym rozładunkiem dwustronnym
• ll - wagon z niskimi zsypami i z całkowitym rozładunkiem dwustronnym
• o - wagon z wysokimi zsypami i z całkowitym rozładunkiem pomiędzy szyny
• oo - wagon z niskimi zsypami i z całkowitym rozładunkiem pomiędzy szyny
• p - wagon z wysokimi zsypami i z dozowanym rozładunkiem pomiędzy szyny
• pp - wagon z niskimi zsypami i z dozowanym rozładunkiem pomiędzy szyny
• r - wagon przegubowy
• rr - wagon wieloczłonowy
  
  Oznaczenia małych liter, mające znaczenie wyłącznie dla wagonów o wielkiej literze Z:
  
  
• a - wagon czteroosiowy
• aa - wagon sześcio i więcej osiowy
• b - wagon do przewozu produktów przerobu ropy naftowej
• c - rozładunek pod ciśnieniem
• d - wagon do przewozu produktów chemicznych
• e - wagon wyposażony w urządzenia grzewcze
• g - wagon do przewozu gazów skroplonych lub zagęszczonych
• i - wagon ze zbiornikiem niemetalowym
• j - wagon wyposażony w urządzenia amortyzujące
• k - granica obciążenia: dwuosiowe <20 t, czteroosiowe <40 t, sześcio i więcej osiowe <50 t
• kk - granica obciążenia: dwuosiowe 20-25 t, czteroosiowe 40-50 t, sześcio i więcej osiowe 50-60 t
• n - granica obciążenia: dwuosiowe >30 t, czteroosiowe >60 t, sześcio i więcej osiowe >75 t
• o - wagon trójelementowy
• oo - wagon cztero lub więcej elementowy
• r - wagon przegubowy
• rr - wagon wieloczłonowy