Encyklopedia

Technika Ruchu Kolejowego - podstawowe zasady ruchu pociągów

dodane przez wojtazz; zmodyfikowane przez Mareczek

Pociągiem nazywa się skład pociągu (zestawiony tabor) sprzęgnięty z czynnym pojazdem trakcyjnym lub pojazd trakcyjny, sygnalizowany i przygotowany do drogi albo znajdujący się w drodze.

Składem pociągu nazywa się zestawiony tabor, bez czynnego pojazdu trakcyjnego, przygotowany do pociągu lub znajdujący się w pociągu. Skład powinien odpowiadać m.in. następującym warunkom:

  • w składzie powinny znajdować się tylko takie wagony, które odpowiadają warunkom przewozu tym pociągiem;
  • wagony powinny być zdatne do ruchu; wagony uszkodzone mogą być włączone do pociągu, jeżeli rodzaj uszkodzeń, według orzeczenia służby wagonowej, nie zagraża bezpieczeństwu ruchu;
  • długość składu i jego masa nie mogą być większe niż ustalone dla danej linii i dla danego pociągu;
  • wagony w składzie powinny być rozmieszczone zgodnie z obowiązującymi przepisami;
  • wagony hamulcowe w odpowiedniej liczbie powinny być rozmieszczone możliwie równomiernie w całym składzie w stosunku do masy pociągu, przy czym w pociągu z hamulcami zespolonymi w jednej grupie nie powinno być więcej niż 5 wagonów bez czynnego hamulca zespolonego. Jako pociągi kursują także pojazdy trakcyjne luzem, niektóre jednostki taboru specjalnego oraz ciężkie pojazdy pomocnicze.

    Pod względem kursowania pociągi dzielą się na:

  • pociągi stałe, tj. przewidziane w służbowym rozkładzie jazdy i kursujące codziennie lub w dni ustalone w rozkładzie jazdy;
  • pociągi niestałe, do których należą:
    • pociągi dodatkowe, tj. przewidziane w rozkładzie jazdy, lecz uruchamiane tylko w razie potrzeby; pociąg kursujący tylko w dni ustalone w rozkładzie jazdy, w razie uruchomienia go w dniach nieustalonych w rozkładzie jazdy, należy w tych dniach uważać za pociąg dodatkowy;

    • pociągi nadzwyczajne, tj. nieprzewidziane w służbowym rozkładzie jazdy, a uruchamiane w razie potrzeby według rozkładu jazdy specjalnie dla nich opracowanego lub bez szczegółowego rozkładu jazdy.
    Pod względem rodzaju przewozów pociągi dzielą się na: pasażerskie, mieszane, towarowe i służbowe.

    Pociągi pasażerskie dzielą się na:

  • nadzwyczajne specjalnego znaczenia (PONSZ),
  • ekspresowe (E),
  • pospieszne (P),
  • osobowe dalekobieżne (D),
  • osobowe miejscowe (dowożące ludzi do pracy – M),
  • osobowo-towarowe (O)

    Pociągi towarowe dzielą się na:

  • towarowe ekspresowe (TX),
  • towarowo-osobowe (TO),
  • towarowo-pospieszne (TP),
  • towarowe dalekobieżne do przewozów niemasowych (TN):
    • wielogrupowe,

    • jednogrupowe,
  • towarowe dalekobieżne do przewozów masowych (TM),
  • odcinkowe bezpośrednie (TB),
  • zbiorowe (TZ),
  • zdawcze, kopalniane i bocznicowe (TK).

    Pociągi mieszane należą do kategorii pociągów pasażerskich lub towarowych, zależnie od tego, czy służą przeważnie do przewozu osób (osobowo-towarowe), czy przeważnie do przewozu towarów (towarowo-osobowe).

    Do pociągów służbowych zalicza się pociągi ratunkowe, gospodarcze i robocze (w tym pogotowia techniczne i sieciowe itp.), próbne, doświadczalne, inspekcyjne, lokomotywowe, przewożące pracowników kolejowych w obrębie węzła, próżne składy pasażerskie lub wagony do naprawy, pojazdy trakcyjne luzem itp.

    Pociągi przewożące materialny budowlane itp. lub składy specjalistyczne określa się jako pociągi:

  • gospodarcze – przewożące materialny od miejsca ich składowania lub postoju składu pociągu do ostatniej stacji przed szlakiem lub szlakami, gdzie pociągi te mają pracować;
  • robocze – na szlaku lub szlakach pomiędzy dwoma sąsiednimi stacjami, gdzie użyte będą do wykonania pracy (remontowej, montażowej, wyładunkowej itp.)

    Każdy pociąg otrzymuje właściwy numer zależnie od jego rodzaju. Pociągi jadące w kierunku wzrostu kilometrowania linii oznacza się numerami nieparzystymi, pociągi zaś przeciwnego kierunku – numerami parzystymi. Pociągi dodatkowe i nadzwyczajne uruchamiane według doraźnie opracowanego rozkładu jazdy są oznaczane odpowiednimi numerami zależnymi od rodzaju pociągu. Pociągi kursujące w obrębie jednego okręgu kolei państwowych są oznaczane we własnym zakresie. Pociągi kursujące w obrębie co najmniej dwóch okręgów kolei państwowych są oznaczane numerami 4- lub 5-cyfrowymi. Znaczenie tych cyfr jest następujące:

  • cyfra pierwsza oznacza numer okręgu kolei państwowych, w którym pociąg rozpoczyna jazdę,
  • cyfra druga oznacza numer okręgu kolei państwowych, w którym pociąg kończy jazdę,
  • cyfra trzecia numerów czterocyfrowych i cyfra czwarta numerów pięciocyfrowych oznacza rodzaj pociągu,
  • cyfra trzecia numerów pięciocyfrowych umożliwiająca zwiększenie potrzebnej liczby numerów może być jednocześnie użyta do oznaczenia odcinka, relacji lub kierunku przejazdu pociągów,
  • cyfra ostatnia oznacza kolejność pociągu danego rodzaju w Cojgu doby oraz kierunek jazdy.

    Poszczególne okręgi kolei państwowych maja następujące numery:

    • Warszawa – 1

    • Lublin – 2

    • Kraków – 3

    • Katowice – 4

    • Gdańsk – 5

    • Wrocław – 6

    • Poznań – 7

    • Szczecin – 8
    W numerach 4- i 5-cyfrowych rodzaje pociągów oraz kolejność pociągów każdego rodzaju w ciągu doby i kierunku jazdy jest oznaczana dwiema końcowymi cyframi według następujących zasad:

  • pociągi pasażerskie
    • od 01 do 10 – ekspresowe i pospieszne

    • od 11 do 49 – osobowe
  • pociągi mieszane
    • od 50 do 54 – osobowo-towarowe

    • od 55 do 59 – towarowo-osobowe
  • pociągi towarowe
    • od 60 do 64 – przesyłkowo-ekspresowe

    • od 65 do 69 – pospieszne

    • od 70 do 79 – zbiorowe

    • od 80 do 99 – pozostałe
    Numery pociągów nie mogą się powtarzać się w ciągu doby kalendarzowej w obrębie jednej linii lub na liniach zbiegających się w jednym węźle. Dla pełniejszego zróżnicowania, a jednocześnie i określenia charakterystyki pociągów używa się dodatkowo skrótów literowych umieszczanych przed numerem pociągu w służbowym rozkładzie jazdy, a mianowicie dla określenia:

  • rodzaju trakcji:
    • elektrycznej lokomotywowej – E,

    • elektrycznej jednostkowej – J,

    • spalinowej – M;
  • charakteru pociągu:
    • tranzytowy zagraniczny – „Tranz.” ,

    • dodatkowy – „Dod.” ,

    • nadzwyczajny – „Nadzw.” ,

    • turystyczny „Tur.” .
    na podstawie doc. Dr inż. Leopold Nowosielski ; "Poradnik dyżurnego ruchu"
    opracował Wojciech Nowotniak
  • Licencja Creative Commons
    Ten artykuł encyklopedyczny jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe. Udostępnienie na licencji Creative Commons obejmuje treść artykułu i (o ile nie zaznaczono inaczej) nie dotyczy załączonych ilustracji.