Encyklopedia

Pierwsze lata Expressu

Jego nazwa pochodzi od legendarnego stwora, herbu dynastii Gryfitów panującej na Pomorzu od XII do XVII wieku. Została ona nadana w chwili uruchomienia połączenia (wg rozkładu) 27 maja 1962 r. dla pociągu kategorii Express kursującego codziennie ze Szczecina Głównego do Gdańska Głównego (i z powrotem). „Gryf” był jednym z pierwszych 17 pociągów posiadających nazwy i status najwyższej kategorii. W pierwszym okresie kursowania pociąg zatrzymywał się w Stargardzie Szczecińskim, Białogardzie, Koszalinie, Słupsku, Lęborku, Gdyni Głównej i Sopocie. Otrzymał numer 8502/5801 i od tamtego czasu aż do 2017 r. był to pierwszy dzienny pociąg łączący Szczecin z Trójmiastem – przez ten czas wyjeżdżał ze Szczecina w godz. 5:30 – 7:20. Do 1978 r. był także pierwszym pociągiem w drugą stronę – wyruszał z Gdyni w godz. 5:15 – 5:30. Przez pierwsze lata kursowania obsługiwany był wagonami spalinowymi typu SN61 zakupionymi na początku lat 60. Przed uruchomieniem pociągu średni czas przejazdu pociągu dziennego między Szczecinem a Gdynią wynosił ok. od 7,5 do 8 godzin (wg rozkładu na lato 1960 r.) – zatrzymywały się one na większości stacji i przystanków. Według pierwszego rozkładu dla „Gryfa” (poniżej) czas ten został skrócony o sporo ponad dwie godziny.

Poniżej pierwszy obowiązujący dla „Gryfa” rozkład jazdy – według Sieciowego Rozkładu Jazdy Pociągów na lato 1962 r. ważnego od 27 V 1962 do 29 IX 1962:

Lata 70. i 80. – jako pospieszny

1 czerwca 1969 r. zostaje przemianowany na pociąg pospieszny. Rok później dodano postoje w Szczecinie Dąbiu (tylko w kier. Szczecina Gł.) i Sławnie. Od 28 maja 1972 r. skrócono relację pociągu do/z Gdyni Gł. oraz dodano postoje w Szczecinie Dąbiu (w kier. Gdyni) oraz w Wejherowie, a rok później w Runowie Pomorskim (tylko w kier. Gdyni). Od 26 maja 1974 r. pociąg zatrzymywał się także w Świdwinie, a do „Gryfa” włączane były wagony z miejscami do leżenia (później także sypialne) z pociągu nr 15501 relacji Białystok – Gdynia Gł. przez Ełk, Giżycko, Olsztyn i Elbląg – wyjazd z Białegostoku o 19:09.

W 1977 r. dodano postój w Redzie w kier. Szczecina, a rok później także w kier. Gdyni. Od 28 maja 1978 r. pociąg Białystok – Szczecin Gł. został przenumerowany na 18501 i pozbawiony nazwy, a nazwę „Gryf” nadano kursującemu wcześniej pociągowi „osobowemu przyspieszonemu” nr 5811, który przenumerowano na właściwy wówczas dla niego numer 5801. Według rozkładu wyruszał on z Gdyni Gł. o 11:15, by do Szczecina dotrzeć na godz. 16:38 – wprowadzono postój w Runowie Pomorskim (w kier. Szczecina). Prowadził także wagony przełączanie z Expressu „Neptun” nr 1501) relacji Warszawa Zach. – Koszalin, a od następnego roku w wakacje także do Kołobrzegu (od Koszalina jako pociąg 58801). Od czerwca 1980 r. „Gryf” zaczął zatrzymywać się także na stacji Łobez w kier. Szczecina, a od końca maja 1983 r. także w kier. Gdyni. Od 2 czerwca 1985 relacja pociągu została wydłużona do/z Tczewa – po drodze zatrzymywał się także w Sopocie, Gdańsku Oliwie, Gdańsku Wrzeszczu i Gdańsku Gł., a zlikwidowany został postój w Redzie. Jednocześnie zrezygnowano z przełączania wagonów z „Neptuna” do Kołobrzegu w wakacje, a 2 lata później także z pozawakacyjnych do Koszalina.

Rozkład jazdy według Sieciowego Rozkładu Jazdy Pociągów 1980/81 ważnego od 1 VI 1980 do 30 V 1981:

Perturbacje końca lat 80.

W latach 1986-1990 prowadzona była elektryfikacja linii kolejowej nr 202 (Gdańsk Gł. – Stargard Szcz.) postępująca w kierunku wschodnim, zmiany w tym okresie prawdopodobnie mają z tym związek. 31 maja 1987 r. ponownie skrócono relację do/z Gdyni, a w rozkładzie pojawiła się informacja „kursuje do odwołania”. W takim przypadku zostałby uruchomiony pociąg relacji Koszalin – Gdynia (odjeżdżający z Koszalina ok. 2 godziny wcześniej). W drugą stronę (z Gdyni) takiej alternatywy nie było. Rok później nazwę posiadała relacja Gdynia – Szczecin oraz pociąg pospieszny relacji Słupsk – Gdynia Gł. (wyjeżdżający ze Słupska o godz. 7:02) z nietypową trasą przez Kaszuby, który zatrzymywał się po drodze w Lęborku, Kartuzach i Gdańsku Osowie. W miejsce godzin kursowania „Gryfa” ze Szczecina w rozkładzie pojawił się pociąg bez nazwy nr 88102 z informacją „kursuje do Białogardu, a po ogłoszeniu do Koszalina lub Słupska” – rok później kursował „po ogłoszeniu” do Słupska.

Express po raz drugi (i ostatni)

Nazwa „Gryf” w kolejnym rozkładzie (1989/90) obowiązywała dla pociągu Express nr 8502/5803 relacji Szczecin Gł. – Tczew i z powrotem, który kursował „po ogłoszeniu” i zatrzymywał się tylko w Stargardzie Szczecińskim, Koszalinie, Słupsku, Gdyni Gł., Sopocie i Gdańsku Gł. W relacji Tczew – Szczecin Gł. na odcinku Wejherowo – Lębork jechał przez Rybno Kaszubskie, Choczewo i Garczegorze i zatrzymywał się dodatkowo w Wejherowie, Garczegorzu i Lęborku. Nadal tą samą nazwę i numer (wg rozkładu) posiadał także pospieszny ze Słupska do Gdyni przez Kartuzy. W rozkładzie 1990-92 Express „Gryf” kursował już codziennie, wprowadzono także postój w Szczecinie Dąbiu, zlikwidowano objazd przez Garczegorze i „kaszubską” wersję pociągu. Warto wspomnieć, że „Gryf” był jednym z dwóch pociągów ekspresowych w historii kursujących pomiędzy Szczecinem a Trójmiastem – drugim był kursujący na początku lat 90. Ex „Żuławy” występujący później jako Ex „Albatros”. W latach 1990-1997 czas przejazdu „Gryfa” pomiędzy Szczecinem a Gdańskiem (i z powrotem) był najkrótszy w historii: poniżej 4 godzin i 45 minut, a do/z Gdyni poniżej 4 godzin i 20 minut.

Rozkład jazdy według Sieciowego Rozkładu Jazdy Pociągów 1991/92 ważnego od 2 VI 1991 do 30 V 1992:

Tylko według rozkładu 1992/93 po raz kolejny skrócono relację pociągu do/z Gdyni Gł., w kolejnych latach ponownie kursował do/z Tczewa, od tego też czasu aż do 2017 r. był ostatnim dziennym pociągiem łączącym Trójmiasto ze Szczecinem: w latach 1993-2014 (oprócz rozkładu 2004/05) wyjazd z Gdańska w godz. 16:55 – 18:05, przyjazd do Szczecina w godz. 21:15 – 23:05. Od letniego rozkładu jazdy na rok 1993 wprowadzono postoje w Białogardzie i Lęborku, a rok później w Sławnie (tylko w kier. Szczecina, w kierunku powrotnym od końca maja 1995 r.) oraz na gdańskich stacjach Oliwa i Wrzeszcz. Przez dni robocze od 6 VI do 23 VI 1994 pociąg kursował objazdem na odcinku Sławno – Słupsk przez Korzybie z postojami na ww. stacjach. Warto przy tym wspomnieć, że ok. 3 lata później odcinek linii 418 pomiędzy Sławnem a Korzybiem został rozebrany. Od września 1994 r. pociągi Ex „Gryf” do Tczewa i Ex „Albatros” do Szczecina (który wyjeżdżał z Trójmiasta w godzinach porannych) kursowały poza niedzielami. Od czerwca 1996 r. nie kursowały także w soboty („Albatros” wyjeżdżał ze Szczecina po południu). Był to jednocześnie ostatni rozkład, kiedy posiadały one status pociągu ekspresowego, od rozkładu 1997/98 (przez rok) obydwa kursują jako pociągi kategorii InterRegio – „Gryf” z nr 85100/58109. Wraz ze zmianą statusu wprowadzono postoje w Łobzie, Świdwinie i Wejherowie, terminy kursowania pozostały bez zmiany.

Dalej za Wisłę

Od 24 maja 1998 r. „Gryf” kursował jako pociąg pospieszny, po raz pierwszy przekroczył Wisłę – jego trasa została wydłużona do Elbląga, wprowadzono postoje w Chociwlu i w Malborku oraz przywrócono codzienne kursowanie pociągu. Od końca maja 1999 r. zatrzymywał się także w Runowie Pomorskim (tylko w kier. Elbląga). Od 28 maja 2000 r. ponownie wydłużona została trasa, tym razem do Olsztyna Gł. – na nowym odcinku zatrzymywał się w Pasłęku, Małdytach, Morągu, Morągu Kolonii i Olsztynie Zachodnim, w relacji Olsztyn – Szczecin zmieniony został numer na 58107.

Rozkład jazdy według Sieciowego Rozkładu Jazdy Pociągów 2000/01 ważnego od 28 V 2000 do 9 VI 2001 (rozkład dla 58107 ważny od 22 VI 2000):

„Gryf” po „reformie” kolei

Od 2001 r. w wyniku reformy PKP SA pociąg został przekazany do nowo powstałej spółki PKP Przewozy Regionalne Sp. z o.o. (wcześniej uruchamiały go PKP). Od 10 czerwca 2001 zlikwidowano postój w Morągu Kolonii, w zamian wprowadzono w Pruszczu Gdańskim (obowiązywał do końca 2008 r.), a od grudnia 2002 r. także w Runowie Pomorskim (w kier. Szczecina). Na rozkład 2004/05 zmieniono numerację pociągu: z 85100/1 na 85102/3 (ze Szczecina) i z 58106/7 na 58102/3 (z Olsztyna), którą przywrócono od 2007/08. Na sezon wakacyjny 2007 i 2008 r. wydłużono relację do/z Suwałk – zatrzymywał się po drodze na stacjach: Czerwonka, Korsze, Kętrzyn, Giżycko, Wydminy, Stare Juchy, Ełk, Olecko i Raczki. W lato 2007 r. był jedynym pociągiem, który kursował po linii kolejowej nr 39 (Olecko – Suwałki). W okresie pozawakacyjnym w 2006/07 „Gryf” kursował z nr 85110/58107, natomiast w wakacje z nr 81510/18507 (w 2007/08 z nr 81512/18513). Od grudnia 2006 r. nie zatrzymywał się w Małdytach w kier. Olsztyna/Suwałk, a 2 lata później także w drugą stronę.

Od grudnia 2008 r. w ramach kontynuacji „reformy” w Grupie PKP, został przekazany do spółki PKP Intercity SA, a rok później kursował już jako pociąg bez nazwy, pod marką „TLK – Tanie Linie Kolejowe” (od 2011 jako „TLK – Twoje Linie Kolejowe”), jedyną identyfikacją „Gryfa” pozostawał jego numer 85102/58103. W okresie od 22 IV do 15 VI 2009 z powodu modernizacji linii 202 na odcinku Świdwin – Łobez wszystkie pociągi TLK skierowano objazdem z/do Białogardu przez Szczecinek do/z Runowa Pomorskiego liniami 404 i 210, na modernizowanym odcinku uruchomiono komunikację zastępczą. 11 grudnia 2011 r. przywrócono oryginalną nazwę pociągu, z którą kursuje do dziś. W maju 2012 r. minęło 50 lat od nadania nazwy i jest to najdłużej obecnie (niemal nieprzerwanie) funkcjonująca nazwa pociągu kursującego ze/do Szczecina.

Rozkład jazdy według Sieciowego Rozkładu Jazdy Pociągów 2011/12 ważnego od 11 XII 2011 do 8 XII 2012 (ostatniego wydanego w formie książkowej):

Później kilkukrotnie zmieniany był jego numer: od grudnia 2016 r. jako 85100/58100 (nr 85102 otrzymał pociąg Przewozów Regionalnych kursujący z Kostrzyna do Olsztyna Gł., w kategorii MusicRegio uruchomiony na czas festiwalu Woodstock); od grudnia 2017 r. jako 85104/58104 (pod nr 85102/58102 od tamtego czasu kursuje pociąg „Żuławy”) i od grudnia 2019 r. do dziś jako 85106/58106.

W grudniu 2015 r. dodany został postój na stacji Rumia. Od 8 IV 2017 r. rolę pierwszego pociągu dziennego ze Szczecina i ostatniego z Olsztyna/Gdańska przejął TLK (obecnie IC) „Stańczyk”. Od października 2019 r. „Gryf” kursuje w kategorii InterCity (ze zmodernizowanymi wagonami). Dziś w składzie „Gryfa” nie kursuje wagon barowy, a wagon klasy 1 włączany był okresowo od grudnia 2019, a już na stałe od czerwca 2021. Był jednym z trzech pociągów (obok „Rybaka” do Białegostoku i „Albatrosa” do Gdańska), które kursowały bez przerwy przez cały okres w trakcie pandemii koronawirusa (od marca 2020 r.)

Według rozkładu obecnie obowiązującego IC „Gryf” jest jednym z sześciu (od grudnia 2021 r.) pociągów kursujących bezpośrednio pomiędzy Szczecinem a Trójmiastem. Ze względu na obecnie wprowadzane co ok. 2-3 miesiące korekty, aktualny rozkład jazdy można znaleźć w internecie.

Pociąg IC 85106 / 58107 „Gryf” kursuje po następujących liniach kolejowych:
- 351 (Szczecin Główny – Stargard),
- 202 (Stargard – Gdańsk Główny),
- 9 (Gdańsk Główny – Malbork),
- 204 (Malbork – Bogaczewo [k. Pasłęka]),
- 220 (Bogaczewo – Olsztyn Główny).
Na powyższej trasie nie ma konieczności zmiany kierunku jazdy.

Inne pociągi posiadające nazwy kursujące w historii pomiędzy Szczecinem a Gdynią/Gdańskiem: „Albatros”, „Bryza”, „Gedania”, „Mare Balticum”, „Podlasiak”, „Pogoria”, „Polaris”, „Posejdon”, „Rybak”, „Stańczyk” i „Żuławy”.